Στη μετάβαση από το γραμμικό μοντέλο οικονομίας που βασίζεται στη διαδρομή “παραγωγή, κατανάλωση και απόρριψη”, στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας που εστιάζει σε έννοιες όπως η μείωση, η επαναχρησιμοποίηση, η επισκευή, η ανακύκλωση και η ανάκτηση, αναφέρεται σε συνέντευξή του στο Capital.gr, ο Γιάννης Ραζής, Γενικός Διευθυντής της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης. Όπως ο ίδιος λέει, παρά το γεγονός ότι το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας βρίσκεται σε αρχικό στάδιο εφαρμογής, διατηρεί τη δυνατότητα να αποτελέσει μετασχηματιστική δύναμη για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την οικονομική στήριξη. Εξάλλου η συγκεκριμένη κατεύθυνση παρουσιάζει ήδη και ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο που προέρχεται από τα θεσμικά όργανα της Ενωμένης Ευρώπης. Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει κριτήρια που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση (ESG – Environmental, Social, Governance) και έχει προτείνει μια δέσμη μέτρων για την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία με στόχο την κλιματική ουδετερότητα, τη βιωσιμότητα και την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων μέχρι το 2050.
Συνέντευξη στον Γιώργο Λαμπίρη
– Πόσο αποτελεσματικό και χρήσιμο είναι αυτή τη στιγμή το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και πώς έρχεται να ανατρέψει τα όσα μέχρι σήμερα γνωρίζαμε γι’ αυτήν;
Το οικονομικό σύστημα που αφορά στην αντικατάσταση του γραμμικού μοντέλου οικονομίας που βασίζεται στην έννοια της “παραγωγής, κατανάλωσης και απόρριψης” από το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας που εστιάζει στη “μείωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακύκλωση και ανάκτηση”, θεωρείται σήμερα ως ο πλέον αποτελεσματικός και χρήσιμος τρόπος για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών και οικονομικών προκλήσεων με στόχο την εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία, την επέκταση του κύκλου ζωής των υλικών καθώς και τη μείωση των αποβλήτων και των εκπομπών αερίου.
Πρόκειται για ένα νέο οικονομικό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης που έχει αποκτήσει σημαντική δυναμική τα τελευταία χρόνια, με έναν αυξανόμενο αριθμό επιχειρήσεων, κυβερνήσεων και οργανισμών να υιοθετούν τις αρχές του. Το μοντέλο αυτό προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία νέων τρόπων σχεδιασμού των προϊόντων, την υιοθέτηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων παραγωγής και κατανάλωσης και σημαντικές αλλαγές στα υφιστάμενα συστήματα και τις υποδομές.
Το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας μπορεί να βρίσκεται σε αρχικό στάδιο εφαρμογής, έχει όμως τη δυνατότητα να αποτελέσει μετασχηματιστική δύναμη για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την οικονομική στήριξη. Η επιτυχία του θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των όλων των φορέων της οικονομικής ζωής, περιλαμβανομένων και των πολιτών-καταναλωτών, να συνεργαστούν και να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που συνδέονται με την εφαρμογή του.
– Πού βρισκόμαστε από πλευράς νομοθεσίας ως χώρα και κατά πόσο εναρμονιζόμαστε με το ευρωπαϊκό πλαίσιο;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει κριτήρια που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση (ESG – Environmental, Social, Governance) και έχει προτείνει μια δέσμη μέτρων για την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία με στόχο την κλιματική ουδετερότητα, τη βιωσιμότητα και την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων μέχρι το 2050. Από πλευράς νομοθεσίας, η Ελλάδα έχει αναλάβει τις ίδιες δεσμεύσεις με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχοντας χαράξει τη δική της πορεία στην προσπάθειά της να ανταποκριθεί στους στόχους της ΕΕ. Ωστόσο, η οικονομία της χώρας μας έχει ακόμη δρόμο μπροστά της μέχρι να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά μιας κυκλικής οικονομίας.
Ως εκ τούτου, οι πολίτες, οι επιχειρήσεις, οι αρμόδιοι φορείς, τα συστήματα ανακύκλωσης και η πολιτεία πρέπει να εργαστούν συλλογικά για την οικοδόμηση μιας κλιματικά ουδέτερης οικονομίας και τη δημιουργία ενός παραγωγικού βιώσιμου μοντέλου ζωής. Οι επιχειρήσεις απαιτείται να διαχειριστούν με συνέπεια μια σειρά από νομοθεσίες και κανονισμούς που έχει επιβάλλει η ΕΕ. Ειδικά για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, ένας συνδυασμός θεσμικού πλαισίου, τεχνολογικών εργαλείων και λύσεων καθώς και επενδύσεων σε μονάδες επεξεργασίας είναι ακόμη μερικές από τις κινήσεις που κρίνονται επιτακτικές για να επιτύχουμε ως χώρα τους στόχους μας προς την κυκλική οικονομία. Τέλος, χρειάζεται να στοχεύσουμε όλοι μας σε περισσότερη και καλύτερη εκπαίδευση και ενημέρωση των πολιτών για να επιτύχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα στον τομέα της ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας.
– Σε όλο αυτό το περιβάλλον που διαμορφώνεται ποιος είναι ο ρόλος και η συμβολή της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης;
Η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 2001 και αποτελεί πρωτοβουλία των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα στην παραγωγή συσκευασιών και την εμπορία συσκευασμένων προϊόντων. Λειτουργεί εδώ και 20 χρόνια το αδειοδοτημένο από την πολιτεία, Σύστημα Ανακύκλωσης των μπλε κάδων και των μπλε κωδώνων, με στόχο την οργάνωση του Συστήματος Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης για τα απόβλητα συσκευασίας.
Με το δικτύου των μπλε κάδων ανακύκλωσης, το οποίο εξυπηρετεί το 95% του πληθυσμού της χώρας, η EEAA συμβάλλει ενεργά στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καθώς μειώνεται η εκπομπή σε ετήσια βάση περίπου 1,44 εκατομμυρίων τόνων ισοδύναμου CO2.
Αυτά τα αποτελέσματα ωστόσο δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν χωρίς τη συνεχή στήριξη των 3.500 συμβεβλημένων επιχειρήσεων, τη συνεργασία της ΕΕΑΑ με την ΚΕΔΕ & τους Δήμους, τη συμβολή των συνεργατών και εργαζομένων στα έργα ανακύκλωσης, αλλά φυσικά και την έμπρακτη συμμετοχή πολιτών σε καθημερινή βάση.
Έως και σήμερα, η εταιρεία έχει διαθέσει πάνω από 364 εκατ. ευρώ σε επενδύσεις και λειτουργικές δαπάνες, προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των πολιτών, μέσω του αδειοδοτημένου συστήματός της, ενώ 5.100 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας προσφέρονται από τα έργα της ΕΕΑΑ που αφορούν στη συλλογή, μεταφορά και διαλογή των ανακυκλώσιμων συσκευασιών σε συνεργαζόμενα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ).
– Αναφέρετέ μας τα σημαντικότερα μέχρι στιγμής επιτεύγματα της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης στον τομέα της κυκλικής οικονομίας;
Η ανακύκλωση των συσκευασιών των συνεργαζόμενων επιχειρήσεων στους μπλε κάδους και η αξιοποίηση τους για την παραγωγή νέων προϊόντων συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς μειώνεται η ανάγκη για εξόρυξη, παραγωγή και επεξεργασία πρώτων υλών για τη δημιουργία νέας συσκευασίας. Επιπλέον, με την ανακύκλωση η ποσότητα των αποβλήτων που καταλήγει στους χώρους υγειονομικής ταφής είναι μικρότερη, οδηγώντας παράλληλα σε λιγότερες εκπομπές αερίων.
Η ΕΕΑΑ την προηγούμενη χρονιά κατάφερε να ανακυκλώσει σχεδόν 550 χιλιάδες τόνους αποβλήτων συσκευασίας και λοιπών ανακυκλώσιμων υλικών, καταγράφοντας διπλάσιο αποτέλεσμα από το στόχο και τη νομική υποχρέωση των συμβεβλημένων επιχειρήσεών της που είναι η ανακύκλωση 250.000 τόνων αποβλήτων συσκευασίας. Από τη δράση της ΕΕΑΑ εξοικονομείται ηλεκτρική ενέργεια που αντιστοιχεί σε ετήσια κατανάλωση 870.000 νοικοκυριών και αποφεύγεται όγκος στους Χώρους Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), αντίστοιχος με 18 γήπεδα ποδοσφαίρου ύψους 10 μέτρων.
Επιπλέον, η ΕΕΑΑ επενδύει διαρκώς σε νέες τεχνολογίες και πιλοτικά προγράμματα. Αξίζει να αναφέρουμε το πρόγραμμα Smart Waste Management, το οποίο υλοποιείται σε συνεργασία με το Δήμο Αθηναίων και αφορά στην εγκατάσταση αισθητήρων στους μπλε κώδωνες του Δήμου με στόχο τη βελτιστοποίηση της ανακύκλωσης των γυάλινων συσκευασιών. Πολύ σημαντικές και καινοτόμες δράσεις αποτελούν το ερευνητικό πρόγραμμα Reclaim για την κατασκευή και λειτουργία του πρώτου φορητού, πλήρως ρομποτικού ΚΔΑΥ που θα αξιοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την ανάκτηση υλικών μικρής κλίμακας καθώς και ένα πιλοτικό έργο εγκατάστασης ρομποτικού διαλογέα πλαστικών σε υφιστάμενο ΚΔΑΥ. Πρωτοβουλίες που προσβλέπουν στην προστασία του περιβάλλοντος, τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και την προώθηση του μοντέλου της έξυπνης πόλης στο πλαίσιο της προσπάθειας υποστήριξης της κυκλικής οικονομίας.
– Κατά πόσο ο κόσμος είναι ενημερωμένος για το τι ακριβώς ανακυκλώνεται και σε ποιον κάδο θα πρέπει να το απορρίπτει;
Από την αρχή της λειτουργίας της η ΕΕΑΑ προάγει την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την ανακύκλωση και τη σημαντικότητα της κυκλικής οικονομίας μέσα από επικοινωνιακές καμπάνιες, δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης και διαδραστικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε όλες τις σχολικές βαθμίδες.
Η ενημέρωση, εκπαίδευση και παρακίνηση των πολιτών είναι θεμελιώδης παράμετρος επιτυχίας και προϋποθέτει συνεχή μέριμνα από τους εμπλεκόμενους φορείς. Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε ότι τελικά η ορθή συμμετοχή καθημερινά στην ανακύκλωση εδράζεται και στην προσωπική επιλογή καθενός μας.
Στην ανακύκλωση το τελικό αποτέλεσμα είναι επιτυχημένο μόνο αν όλοι οι κρίκοι στην αλυσίδα λειτουργούν αποδοτικά: πολίτες, δήμοι, που εκτελούν τη συλλογή, κέντρα διαλογής.
– Ένα από τα μέτρα που έχουν θεσπιστεί είναι για παράδειγμα το περιβαλλοντικό τέλος στο ποτήρι και το καπάκι του καφέ. Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο κάποιες επιχειρήσεις να μην το αποτυπώνουν στις αποδείξεις που εκδίδουν παρά το γεγονός ότι το εισπράττουν από τον πελάτη. Πώς θα αντιμετωπιστούν τέτοιου είδους φαινόμενα;
Στο βαθμό που συμβαίνει πρόκειται για μη έννομη συμπεριφορά, είτε είναι εισφοροδιαφυγή, είτε είναι παρακράτηση κοινωνικών πόρων. Για την αντιμετώπιση αυτών των πρακτικών απαιτούνται εντατικοί έλεγχοι και επιβολή των κατάλληλων μέτρων από τις αρμόδιες αρχές.
Ανάλογο φαινόμενο καταγράφεται και στις συσκευασίες. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η εισφοροδιαφυγή ανέρχεται σε περίπου 45%. Προέρχεται από επιχειρήσεις που δεν συμμετέχουν σε κανένα σύστημα, δηλαδή από επιχειρήσεις που λειτουργούν μη σύννομα. Εξαιτίας της εισφοροδιαφυγής χάνονται περίπου 25€ εκατομμύρια ετησίως, απώλεια που θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την προώθηση της ανακύκλωσης συσκευασιών. Και σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, οι αρμόδιες αρχές φέρουν την αποκλειστική ευθύνη για την αντιμετώπιση της κατάστασης και οφείλουν να αναλάβουν το ρόλο που τους ανήκει και να μεριμνήσουν για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος της ανακύκλωσης συσκευασιών στη χώρα, διασφαλίζοντας ισότιμο και διαφανές πλαίσιο λειτουργίας αντιμετωπίζοντας τις χρόνιες στρεβλώσεις.