ΕΡΩΤΗΣΗ : Υπάγεται σε ΦΠΑ η ετήσια εισφορά των Δήμων μελών που ορίζει ο ΦοΔΣΑ ανεξαρτήτως νομικής μορφής;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Σύμφωνα με την υπ’ αρ. Δ14Β1010775/17-1-2014 απάντηση του Υπουργείου Οικονομικών σε ερώτημα που υπέβαλε το Δίκτυο ΦοΔΣΑ, όλες οι υπηρεσίες διαχείρισης απορριμμάτων των ΦοΔΣΑ ανεξαρτήτως νομικής μορφής (είτε Σύνδεσμοι είτε ΑΕ των ΟΤΑ) υπάγονταν στο κανονικό καθεστώς ΦΠΑ.
Στη συνέχεια, μετά την ψήφιση του ν. 4555/2018, με την υπ’ αρ. Ε.2197/05-12-2019 (ΑΔΑ:ΨΞΒΒ46ΜΠ3Ζ-ΠΗΕ) εγκύκλιο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Γενική Δ/νση Φορολογίας, Τμήμα Α’ ΦΠΑ), διευκρινίστηκε ότι οι υπηρεσίες που παρέχουν στους Δήμους μέλη τους οι ΦοΔΣΑ ανεξαρτήτως νομικής μορφής (είτε Σύνδεσμοι είτε ΑΕ των ΟΤΑ) και αφορούν τις αποκλειστικές αρμοδιότητες που ασκούν οι ΦοΔΣΑ, όπως αυτές ορίζονται στο άρθρο 227 του ν.4555/2018, δεν υπάγονται στο κανονικό καθεστώς ΦΠΑ.
Σε ερώτημα του Δικτύου ΦοΔΣΑ σε σχέση με τα ανωτέρω έγγραφα, με το υπ’ αρ. ΔΕΕΦ Α 1029974 ΕΞ 2020/28-2-2020 έγγραφό της η ΑΑΔΕ απάντησε ως εξής : «Τα αναγραφόμενα στην εγκύκλιο Ε.2197/2019 του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων περί εξαίρεσης των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) του ν. 4555/2018 από το πεδίο εφαρμογής του ΦΠΑ, βάσει του άρθρου 3 του Κώδικα ΦΠΑ (ν. 2859/2000), αφορούν μόνο στις προγραμματικές συμβάσεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 τις οποίες δύνανται να συνάπτουν οι φορείς αυτοί για αρμοδιότητες επί αστικών στερεών αποβλήτων με δήμους μέλη τους ή την περιφέρεια στην οποία ανήκουν, υπό τον όρο της μη στρέβλωσης των όρων του ανταγωνισμού σε βάρος ιδιωτικών επιχειρήσεων που για την ίδια δραστηριότητα υπάγονται στο ΦΠΑ. Τέλος, όσον αφορά τη φορολογική αντιμετώπιση των ετήσιων εισφορών που καταβάλλουν οι δήμοι-μέλη των ΦΟΔΣΑ προς τους ΦΟΣΔΑ, ισχύει η με αριθ. πρωτ. Δ14Β 1010775 ΕΞ 2014/17.01.2014 απάντηση της Υπηρεσίας μας».
Τέλος με την υπ’ αρ. 69329/03-12-2010 απάντηση του Υπουργείου Εσωτερικών προς το Δίκτυο ΦοΔΣΑ αλλά και με αποφάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αποσαφηνίστηκε ότι η καταβολή της ετήσιας εισφοράς αποτελεί απευθείας από το νόμο υποχρέωση των ΟΤΑ και δεν είναι δυνατόν να αποτελεί αντικείμενο προγραμματικής σύμβασης υπό την έννοια του αρ. 225 του ΚΔΚ.
Από τα ανωτέρω, προκύπτουν τα εξής:
Ενώ η ετήσια εισφορά που καταβάλλουν οι Δήμοι προς τους οικείους ΦοΔΣΑ αφορά μόνο τις αποκλειστικές υπηρεσίες διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων που παρέχουν οι ΦοΔΣΑ προς αυτούς χωρίς να απαιτείται προγραμματική σύμβαση, η ΑΑΔΕ με το υπ’ αρ. ΔΕΕΦ Α 1029974 ΕΞ 2020/28-2-2020 έγγραφό της διακρίνει αυτές τις υπηρεσίες με βάση την σύναψη ή όχι προγραμματικής σύμβασης και επιμένει στην αρχική απάντηση του 2014 ότι η ετήσια εισφορά θα πρέπει να επιβαρύνεται με ΦΠΑ, αγνοώντας ότι η ετήσια εισφορά αφορά αποκλειστικές υπηρεσίες των ΦΟΔΣΑ διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων των Δήμων μελών του.
Με τον τρόπο αυτό, αντί να ξεκαθαρίσει το θέμα του ΦΠΑ της ετήσιας εισφοράς των ΟΤΑ προς τους ΦοΔΣΑ, η ΑΑΔΕ έδωσε μια διφορούμενη απάντηση στην προσπάθεια να συγκεράσει τα δύο προηγούμενα έγγραφά της.
Η απάντηση όμως αυτή αυτοαναιρείται στην πράξη, αφού δεν είναι δυνατό να υποστηρίζονται ταυτόχρονα οι απόψεις ότι η ετήσια εισφορά των Δήμων προς τους ΦοΔΣΑ υπάγεται σε ΦΠΑ, και ότι οι υπηρεσίες που παρέχουν κατά αποκλειστική αρμοδιότητα οι ΦοΔΣΑ προς τους Δήμους μέλη τους δεν υπάγονται σε ΦΠΑ, δεδομένου ότι η ετήσια εισφορά αφορά ακριβώς τις υπηρεσίες διαχείρισης αποβλήτων, που παρέχουν κατά αποκλειστική αρμοδιότητα οι ΦοΔΣΑ στους Δήμους μέλη τους.
Η άποψη του Δικτύου ΦΟΔΣΑ όπως αποτυπώθηκε στο υπ’ αρ. 177/09-12-2019 έγγραφο του προς τα μέλη του, είναι η εξής : «Η ετήσια εισφορά των Δήμων-μελών προς τον οικείο ΦοΔΣΑ, η οποία καθορίζεται σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία περί τιμολογιακής πολιτικής των ΦοΔΣΑ και τον σχετικό κανονισμό κάθε ΦοΔΣΑ και αφορά τη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων των Δήμων στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας που λειτουργεί ο ΦοΔΣΑ, δεν θα υπάγεται σε καθεστώς ΦΠΑ. Σημειώνεται ότι ο ορισμός και η υποχρέωση καταβολής της ετήσιας εισφοράς των Δήμων προς το ΦοΔΣΑ απορρέει ευθέως εκ του νόμου και δεν συναρτάται με το ρυθμιστικό περιεχόμενο των προγραμματικών συμβάσεων σύμφωνα με την απόφαση 0306/Συν.37η/13-12-2011 του Τμήματος VII του Ελεγκτικού Συνεδρίου και την υπ’ αρ. πρωτ. 69329/03-12-2010 απάντηση του ΥΠΕΣ (Τμήμα Οικονομικής Δ/νσης ΟΤΑ) προς το Δίκτυο ΦΟΔΣΑ. Συνεπώς, η ετήσια εισφορά των Δήμων-μελών προς το ΦοΔΣΑ, θα βεβαιώνεται και θα τιμολογείται χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ΦΠΑ. Επίσης, δεν θα συνάπτεται για αυτό το σκοπό προγραμματική σύμβαση μεταξύ του ΦοΔΣΑ και των Δήμων μελών. Εκτός από την ετήσια εισφορά και όποιες άλλες υπηρεσίες παρέχουν οι ΦοΔΣΑ στα πλαίσια των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων τους (αρ. 227 του ν.4555/2018) δεν θα πρέπει να υπάγονται σε ΦΠΑ».
Ιδιαίτερο πρόβλημα σε σχέση με το ΦΠΑ των έργων που δημοπρατούν οι ΦοΔΣΑ, προκύπτει και από την εφαρμογή του άρθρου 1 παρ. 10 του ν.4281/2014, με το οποίο προστέθηκε η παράγραφος 4 στο άρθρο 39α του Κώδικα ΦΠΑ (ν. 2859/2000), στο οποίο προβλέπονται τα εξής: «4. Στις περιπτώσεις εκτέλεσης εργασιών σε ακίνητα κατά τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 2β, προς αναθέτουσες αρχές κατά την έννοια των προεδρικών διαταγμάτων 59/2007 (Α΄ 63) και 60/2007 (Α΄ 64), υπό την προϋπόθεση ότι οι ως άνω αρχές είναι κύριοι των έργων και υποκείμενοι στο φόρο με δικαίωμα έκπτωσης, ο φόρος καταβάλλεται από τον λήπτη. Ο υποκείμενος που εκτελεί τις εργασίες του προηγούμενου εδαφίου έχει δικαίωμα έκπτωσης του φόρου εισροών που αντιστοιχεί στις εν λόγω πράξεις, δεν χρεώνει φόρο στα εκδιδόμενα φορολογικά στοιχεία και υποχρεούται να αναγράφει σε αυτά « Άρθρο 39α, υπόχρεος για την καταβολή του φόρου είναι ο λήπτης.»
Προϋπόθεση εφαρμογής της συγκεκριμένης διάταξης είναι να θεωρηθεί ότι ο ΦοΔΣΑ υπάγεται σε κανονικό καθεστώς ΦΠΑ, και να τιμολογεί τις παρεχόμενες υπηρεσίες με ΦΠΑ. Για την υπαγωγή του ελέγχεται από την αρμόδια Δ.Ο.Υ με την υποβολή των περιοδικών δηλώσεων ΦΠΑ. Αν ο ΦοΔΣΑ δεν συμπεριλαμβάνει ΦΠΑ στις υπηρεσίες που παρέχει στους Δήμους κινδυνεύει να μην υπάγεται στην συγκεκριμένη διάταξη με αποτέλεσμα να πρέπει να καταβάλει από ίδιους πόρους τον αναλογούντα ΦΠΑ των έργων που δημοπρατεί.
Εξ αιτίας των ανωτέρω, πολλοί ΦΟΔΣΑ επικαλούνται την διφορούμενη απάντηση που περιλαμβάνεται στο υπ’ αρ. ΔΕΕΦ Α 1029974 ΕΞ 2020/28-2-2020 της ΑΑΔΕ, και σε περίπτωση που έχουν σε εξέλιξη χρηματοδοτούμενα έργα επιλέγουν να επιβαρύνουν με ΦΠΑ την ετήσια εισφορά των Δήμων μελών τους, ώστε να υπάγονται στην διάταξη του άρθρου 1 παρ. 10 του ν.4281/2014, ενώ σε περίπτωση που δεν έχουν έργα σε εξέλιξη τιμολογούν την ετήσια εισφορά χωρίς ΦΠΑ και συνάπτουν (αν και δεν απαιτείται) προγραμματική σύμβαση με το Δήμο μέλος μετονομάζοντας την ετήσια εισφορά των ΟΤΑ σε παρεχόμενη υπηρεσία διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων.
Το Δίκτυο, όπως γνωστοποίησε και με το υπ’ αρ. πρωτ. 177/09-12-2019 έγγραφό του, θεωρεί αναγκαίο και επείγον, με βάση τόσο τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, όσο και το θεσμικό πλαίσιο των ΦοΔΣΑ, να κατοχυρωθεί νομικά :
α) ότι η ετήσια εισφορά των ΟΤΑ προς τους ΦοΔΣΑ δεν θα υπάγεται σε καθεστώς ΦΠΑ, αφού αφορά υπηρεσίες που παρέχονται κατά αποκλειστική αρμοδιότητα των ΦοΔΣΑ προς τους Δήμους μέλη του σύμφωνα με τα άρθρα 227 και 239 του ν. 455/2018, και
β) ότι οι ΦΟΔΣΑ, ανεξαρτήτως της νομικής μορφής τους, δεν θα καταβάλλουν από ίδιους πόρους το ΦΠΑ των έργων διαχείρισης στερεών αποβλήτων που δημοπρατούν, εξαιρούμενοι από την εφαρμογή της παρ. 4 του άρθρου 39α του Κώδικα ΦΠΑ (ν. 2859/2000), όπως αυτή συμπληρώθηκε με το άρθρο 1 παρ. 10 του ν.4281/2014.